köpek nasıl çiftleşir
GEBELİK , ÇİFTLEŞME , DOĞUM
Dişi köpekte kızgınlık...
Dişi köpeklerin kızgınlık evreleri değişik safhalardan geçmektedir.
1- Kızgınlığın birinci safhası (Proestrus)
Yumurtalıklar hormonlar(estrogens) üretir. Vulvanın fark edilebilecek kadar kanlı akıntısı başlar ve şişmeye, genişlemeye başlar. Akıntı köpeğin bacakları arasından yere damlamaya başlar. Bu devrede dişi erkek köpekler için cazip hale gelir fakat erkek köpekleri kabul etmez. Erkek köpek çiftleşmek için yeltendiğinde yere oturur ve hırlar hatta ısırmaya yeltenir.
2- Kızgınlığın ikinci safhası (Estrus)
Bu safhada dişi çiftleşmeye hazırdır. Yumurtalar, yumurtalıktan çıkmaya ve döllenmeye hazırdır. Dişi erkeği kabul etmek için aramaya başlar. Kuyruğunu bir yana doğru kaldırır. Sadece bu safhada gebelik oluşabilir. Estrus 6-12 gündür.
3- Kızgınlığın üçüncü safhası (Metestrus)
Eğer ikinci safhada çiftleşme başarılı olmuşsa dişi köpekte gebelik başlar, aksi takdirde dişi üçüncü safha olan metestrus’a girer. Üçüncü safhanın başlaması dişinin erkek için durmamasıyla kendini belli eder. Üçüncü safhanın iilk bir kaç gününden sonra dişi erkek için daha fazla çekici olmaz. Vulva yavaş yavaş şişliğini kaybetmeye başlar ve eski haline gelir. Üçüncü safhanın bitmesiyle dördüncü safha başlar.
4- Kızgınlığın dördüncü safhası (Anestrus)
Bu safha dişi köpeğin sexuel istirahat zamanıdır. Üreme sistemi pek çok şekillerde 4-6 ay kadar istirahattedir.
Ne zaman çiftleştirilmeli?
Çiftleşme zamanı her dişiye göre farklılık gösterir. Genellikle 10 ve 12. günler seçilir. Bazı köpeklerde değişiklik olabilir bazıları daha erken çiftleşir. Kesin yol vajinal akıntının veteriner hekim tarafından incelenmesiyle kızgınlığın hangi safhada olduğunun tesbitidir.
Dişinin davranışlarıda bize nezaman çiftleşeceğini söyler. Eğer dişi köpek erkeğe ilgi duyuyorsa, kuruğunu bir yana alıp vulvayı ortaya çıkarıyorsa, akıntı soluk bir renk almışsa çiftleştirilmeye hazırdır. Eğer çiftleştirilecek günü bulmakta zorlanılıyorsa en iyi yol bir veteriner hekimden yardım almaktır.
Erkek köpeğin çiftleşmedeki isteksizliği...
Eğer erkek köpek yabancı bir yere veya başka bir köpeğin bölgesine getirilmişse dişi ile çiftleşmeyi red edebilir. Sırf bu yüzden genellikle dişi, erkek köpeğin yerine götürülmelidir. Bazı erkek köpeklerde sahipleri tarafından başka dişi köpeklere ilgi gösterip peşlerinden gittiklerinde cezalandırılırlar buda erkeğin çiftleşmesini güçleştirir. Bu gibi durumlarda genellikle erkek köpek ile daha önce denenmiş, ısırmayan, sakin bir dişi çiftleştirilir.
Dişi köpeğin çiftleşmedeki isteksizliği...
Genellikle dişinin yanlış kızgınlık zamanda çiftleştirilmeye çalışılması ile olur. Pek çok dişinin proestrus zamanında gösterdiği davranışlar yanlış yorumlanır ve sahibi tarafından çiftleştirilmeye çalışılır. Bu durumda dişi köpek kesinlikle zorlanmamalı, sabırlı olmalı ve estrus safhasının gelmesi beklenmelidir.
Yalancı gebelik...
Dişi köpek gebelik belirtileri göstediği halde gebe olmayabilir. Yalancı gebelik kızgınlık devresinin sonunda progesterone hormonu nedeniyle görülebilir. Progesterone hormonunun gebelik ve döllenmeye etkisi önemlidir. Yalancı gebeliğin olduğu durumlarda progesterone yumurtalıklar tarafından üretilir.
Bazı yalancı gebelik vakkalarında köpeğin normal gebelikte olduğu gibi memelerinde büyüme gözlenir fakat bazı vakkalar daha dramatikdir. Bu gibi durumlarda köpek gelmesini beklediği hayali yavru için heycanlanır, titrer, kalp atışları hızlanır genellikle bir oyuncağa veya daha başka şeylere sahiplenir ve emzirmeye çalışır. Yalancı gebeliğin şiddetli olduğu durumlarda hormon tedavisi ile önlenmeye çalışılır.
Eğer memler fazla büyümüş ve köpeğe rahatsızlık ve acı veriyorsa memeler ılık kompresler ile rahatlatılmaya ve bir miktar sağılmaya çalışılır. Fazla sağım sütün artmasına neden olacağından kaçınılmalıdır. Memelerdeki şişlik ve acı devam ettiği sürece köpek veteriner hekime mutlaka götürülmelidir.
Doğuma hazırlık...
Yerin hazırlanması
Eğer dişi köpek kendi haline bırakılırsa genellikle sessiz, karanlık, ve gözden uzak biryer seçer kendine. Dişi köpeğin sahibide köpeğinin tercih edeceği böyle bir yeri hazırlamalıdır. Köpek için hazırlanan yer kolay temizlenebilen ve kurutulabilen şekilde olmalıdır. Böyle haırlanan yere köpek koyulmalı ve alıştırılmalıdır. Altına yumuşak bez, minder ve üzerine bol miktarda gazete kağıdı konulabilir.
Doğumun yaklaşma belirtileri
Köpek 24 saat evvelden yiyeceği red eder ve huzursuz olmaya başlar. Hazırlanan yerinde kağıtları yatağı tırmalamaya kendine yer yapmaya başlar. Köpeğin vücüt ısı doğumdan 12-24 saat önce bir derece kadar düşer, kusma görülebilir.
Doğum
Genellikle pek çok dişi köpek bir yardım almadan doğurabilir. Fakat bir kişinin izlemesinde ve ters giden durumda müdahale etmesinde fayda vardır. Doğum sırasında köpeği etrafında kalabalık olmak çocukların bulunması köpek için iyi olmayacaktır. Köpek genellikle yanına veya öne doğru yatarak doğumu gerçekleştirir. Yavruyu genellikle önce ayakları ve kafası dışarı çıkar ve bir kaç dakika içindede yavru tamamen saran su torbasıyla birlikte doğan yavruyu annesi yalayarak temizlemeye başlar ve göbek kordonunu ısırarak koparır. Annenin yalamaları yavrunun nefes almaya başlamasına yardımcı olur. Temizlenen yavru sıcak yer yere olan ihtiyacından annesinin karnına doğru gitmeye çalışarak memelerini arar. Diğer yavrularda aynı yolu takip ederler.
Doğumdan Sonra
Her yavrular kendilerine ait plasenta ile gelirler. Doğum esnasında ve doğumdan sonra plasentanın dışarı çıkıp çıkmadığına bakılmalıdır. Uterus içinde kalan plasenta ciddi enfeksiyonlara sebep olabilir. Anne genellikle plasentayı yer ve bu normal bir davranıştır. plasentayı yemek bazı köpeklerin kusmasınada sebep olabilir.
-DİŞİ KÖPEKLERDE ÜREME-
Dişi köpeklerin ilk seksüel olgunluk yaşı?
Dişi köpeklerin ergenlik çağı (sexüel olgunluk) çoğunlukla 7-12 ay arasındadır (bazı köpeklerde bu sürenin 20-22 aya kadar uzadığı gözlenmiştir). Bu sürenin uzamasına etki eden faktörler şu şekilde sıralanabilir.
Hastalık
Beslenme
Irk farklılığı
İklimsel farklılıklar
Genetik faktörler
Dişi köpeklerin en uygun çiftleşme yaşı ne zamandır?
Bizim bu konudaki tavsiyemiz sağlıklı bir erişkinliğe ulaşmış köpekte genellikle 3 öestrüs dönemi yada 18 ay civarıdır.
Dişi köpeklerin oetrus (Kızgınlık) dönemini nasıl anlarım?
Haraketlilik ve oyunculuk artar
Dışarı çıkma isteği fazladır
Sürekli yalanma ve temizlenme isteği vardır
Vulva şişkin ve kızarıktır
İlk bir iki gün sarımsı beyaz daha sonra gittikçe koyulaşan kırmızı bir akıntı görülür. Her oturup kalktığı yerde kırmızı bir leke bırakır veya yürürken yerlere kan damladığını görürsünüz. Nadir olarak çok titiz köpeklerde sürekli temizlenme nedeni ile bu tür bir akıntı görmeyebilirsiniz.
Sokağa çıkıldığında çevredeki erkek köpeklerin sürekli takip etmesi
Dişi köpeklerin oestrus (Kızgınlık) döneminin süresi ne kadardır?
Dişi köpeklerin oestrüs (kızgınlık) süresi ortalama 21 gündür.
İki oestrus dönemi arasındaki süre ortalama 6 aydır. Zaman zaman hormonal bozukluklar, hastalıklar, stres, iİklimsel faktörler gibi sebeblerden dolayı bu süre artabilir veya azalabilir.
Dişi köpeklerin en uygun çiftleşme günü ne zamandır?
En uygun çiftleşme günü köpeğin genel yapısına göre değişmekle birlikte oestrus döneminin 9-13 günleri arasıdır.
Köpeklerde gebelik süresi ne kadardır?
Köpeklerde gebelik süresi ırklara göre değişiklik göstermekle birlikte ortalama 58-63 gündür.
Köpeklerde bir doğumda yavru sayısı ne kadardır?
Büyük ırklarda 6-14
Orta ırklarda 5-10
Küçük ırklarda 1-4
Köpeğinizi çiftleştirmeyi düşünüyorsanız neleri göz önünde tutmalısınız?
Unutmayın ki, köpeklerde bir doğumda ortalama yavru sayısı 3-14 arasındadır. Bu nedenle köpeğinizin fazla sayıda yavru doğurabileceğini düşünmeli ve evinizin ortamının buna uygun olup olmadığını göz önünde bulundurmalısınız.
Fazla sayıda yavrunun bakımınında çok fazla zaman alacağını unutmayın.
Eğer anne yavruları ile ilgilenmezse tüm yavruların bakımının size kalabileceğini (mamalarını vermek,çiş ve kakalarını yaptırmak,ısınma sorununu çözmek gibi) bilmelisiniz.
Güç doğum ve benzerleri gibi anneyi ve yavruları etkileyebilecek bazı doğum problemleri ile karşılaşabileceğinizi göz önünde bulundurmalısınız.
Çiftleşme ile bulaşabilecek bazı hastalıkların olduğunuda aklınızda tutmalısınız.
Yavruları sahiplendirmenin büyük bir sorun olduğunu sakın aklınızdan çıkarmayın.
Yavruları sahiplendirene kadar onların bakımı için yapacağınız harcamalarıda göz önünde bulundurmalısınız.
Köpeğinizi çiftleştirmeye karar verdiyseniz nelere dikkat etmelisiniz?
Her şeyden önce veteriner hekiminizle görüşerek köpeğinizin doğumuna engel bir şey olup olmadığını öğrenin ve genel bir kontrolden geçirtin.
Köpeğinizle çiftleştirmeyi düşündüğünüz erkek köpeğin sağlık durumunu,mizacını ve genetik bir probleminin olup olmadığını öğrenin.
Erkek köpeğin boyutlarının kendi köpeğinizin boyutlarına uygun olmasına özen gösterin.
Çiftleştirmenin nerede yapılacağına karar verin. Genelde dişinin daha rahat ve huzurlu olabilmesi kendi mekanında olması uygundur.
Erkek köpek sahibi ile görüşerek yavruların ne şekilde paylaşılacağını kararlaştırın. Bu daha sonra yaşanabilecek tatsız durumların önüne geçecektir.
Çiftleştirme sırasında, köpeğiniz erkek köpeğe izin vermeyebilir veya erkek köpek çiftleşmek istemeyebilir. Bu durumda veteriner hekiminizden ne yapabileceğiniz konusunda yardım alınız.
Sakın ve sakın çiftleştirme sırasında her iki köpeği de aşırı zorlamayınız. İstenmeyen durumlar yaşayabilirsiniz.
Köpeğinizin hamileliğinde nelere dikkat etmelisiniz?
Gebelik sırasında en önemli konu beslenmedir. Bu dönemde annenin ihtiyaçları çok fazla artacağından dolayı ona verilecek gıdanın özenle seçilmesi ve hekiminiz gerekli görürse vitamin, mineral takviyesi yapılması gerekir. Bu konuda en büyük yardımcınız veteriner hekiminiz olacaktır.
Kilo almasına engel olun.
Bazı köpeklerde hamilelik sırasında mizaç değişikliği olabileceğinden bu tür durumlara karşı hazırlıklı olun ve gerektiğinde veteriner hekiminizden yardım almakta tereddüt etmeyin.
Hamilelik sırasında aşırı egzersizlerden (uzun yürüyüşler, atlama, koşturma gibi) kaçınmalı ancak tamamen haraketsizde bırakmamalısınız.
Hamileliğin seyri sırasında (30- 45- 55. günlerde)veteriner hekiminize götürerek hamilelik sürecinin normal olup olmadığını teyit ettirin.
Ultrason bakısı ile yavruların sağlıklı gelişip gelişmediğini ve sayısını öğrenebilirsiniz. Bunun için çiftleşmenin üzerinden en az 27 gün geçmelidir.
Hamilelik sırasında eğer zorunlu bir neden yoksa röntgen ışınlarına maruz bırakmayın. Eğer kullanmak zorunluysa bu, yavrular 50 günlük olduktan sonra olabilir.
Köpeğinizin doğum yapacağı yeri önceden belirleyerek oraya alışmasını sağlayınız. Aksi taktirde bir çok örnekte olduğu gibi yerini o seçer ve bu yerde genellikle sizin yatağınız olur.
Köpeğinize hamilelik sırasında çok daha fazla ilgi ve alaka gösterin.
Eğer yavru sayısını öğrenebildiyseniz şimdiden onlara bir yuva aramaya başlayın. İnanın asla erken sayılmaz.
Doğumun yaklaştığını nasıl anlayabilirim?
Doğumun son günlerinde memeler artık iyice büyümüştür ve hafifce dokunduğunuzda uclarından sütün sızdığını görebilirsiniz.
Çok çabuk yorulur.
Karnı iyice gerilmiş ve yavru sayısına bağlı olarak oldukça büyümüştür.
Vulva dışarıya doğru büyümüştür ve sürekli yalanma isteği vardır.
Doğum için sürekli yer arama eğilimindedir. Huzursuzdur ve devamlı eşelenme halindedir. Doğum iyice yaklaştığında sancılı hali çok belirginleşir.
Doğuma 1 veya 2 saat kala vulvadan bir miktar sıvı akar. Bu doğumun başlayacağının en önemli belirtisidir.
Doğum saati geldi çattı. Şimdi ne yapacağım?
Öncelikle köpeğinizin başında kalabalığın oluşmasını önleyin. Unutmayınki doğum onun için oldukça zor olacaktır ve buna birde çevredeki insanların varlığından oluşacak tedirginliği eklemeyin. Onu mümkün olduğu kadar sezsiz ve sakin bir yerde tutun
Yavrular doğduklarında bir kese içindedirler ve göbek kordonuyla anneye bağlıdırlar. Genelde doğum sırasında anne yavruların göbek kordonlarını keser ve üzerlerindeki zar tabakasını temizler. Ancak bazı durumlarda bunu sizin yapmanız gerekebilir. Bu nedenle elinizin altında keskin bir makas, biraz dikiş ipliği ve birazda antiseptik olarak biokadin veya tendürdiyot bulundurmalısınız.
Yavru doğduğunda üzerindeki zar tabakasını elinizle yırtın ve yavrunun üzerinden alın. Göbek kordonunu göbeğin yaklaşık 2 cm ilerisinden bağlayın. Sonra bolca antiseptik sürün ve bağladığınız yerin 1 cm ilerisinden kordonu kesin. Eğer yavruyu anne yalayıp temizlemiyorsa temiz ve kuru bir havlu ile siz yavruyu kurulayın
Normal bir doğumda her yavrunun doğum aralığı 15-30 dakika kadardır. (Bazı doğumlarda bu sürenin 7-8 saate kadar uzadığı görülmüştür) doğum sırasında eğer yavrunun bir kısmı doğum kanalından çıkmışşa ve o şekilde sıkışıp kalmışşa siz yardım edebilirsiniz. Bunun için annenin her ıkınması sırasında yavrunun geliş pozisyonuna göre arka veya ön bacaklarından dikkatlice çekerek dışarı almaya çalışın. Burdaki en önemli konu çekme işleminin annenin ıkınmalarıyla eş güdümlü olmasını sağlamaktır.
Eğer anne sık sık ıkındığı halde yavruyu doğuramıyorsa bir terslik olabilir (yavru çok büyüktür veya geliş pozisyonu terstir). Bu durumda en fazla 30 dakika bekleyip (bazı durumlarda iki yavru arası doğum süresinin daha uzun olabileceğinin görülmesine rağmen siz yinede riske girmemeye çalışın) hemen veteriner hekiminizden yardım isteyin. Eğer bir tecrübeniz yoksa sakın anneye yardım etmeye kalkmayın.
Doğum sırasında dikkat edilmesi gereken şeylerden biriside her yavru ile birlikte düşmesi gereken plesanta artığıdır. Bunun takibi önemlidir çünkü herhangi bir plesanta artığının içerise kalması daha sonra ciddi sorunlara yol açabilir.
Doğum sırasında veya doğumdan sonra annenin doğum artıklarını yemesine izin vermeyin. Gerçi anne için bir zararı yoktur ama bu onun kusmasına sebep olabilir.
Doğum sırasında bazı köpeklerin aşırı yorgunluk, stres yada kıskançlıktan sahiplerini bile kabul etmeyebileceğini düşünerek dikkatli olun.
Doğum bitti. Şimdi ne yapacağım?
Doğum bittikten sonra ilk iş annenin temizliğini yaparak yavrularla ilgilenmesini sağlamaktır.
Normalde doğum yapan köpekler yavrularıyla aşırı ilgilidirler. Bazı acemi anneler yavrularından uzaklaşabilir veya üstüne basmak yada ısırmak gibi yavruya zarar verecek kasıtlı davranışlarda bulunabilir. Böyle bir duruma hazırlıklı olup anneye engel olmalı gerekirse yavruları uzaklaştırmalısınız.
Eğer yavru sayısı çok fazla ise hepsinin birden anne tarafından beslenmesi çok zor olacaktır. Bu nedenle yavruların bir kısmını da siz biberonla besleyerek anneye yardımcı olmalısınız. Aksi takdirde beslenemeyerek zayıf kalan yavruları anne içgüdüsel olarak iyice kendinden uzaklaştıracaktır.
Annenin memelerini sık sık yavrulara zarar vermeyecek bir antiseptik ile temizleyin ve kontrol edin. Çünkü yavruların tırnakları çıkmaya başladıktan sonra memeler ve civarı tahriş olmaya başlayacaktır. Bu durumdada anne canı yanacağından yavrularını emzirmek istemeyecektir. Bunu önlemenin en iyi yolu memeleri biokadin (1/3 oranında sulandırarak) ile temizlemek ve bepanthol losyon vb. bir yumuşatıcı ve doku besleyici kullanmaktır.
Annenin beslenmesi normal beslenme dönemine göre çok daha zengin olmak zorundadır. Bunun için veteriner hekiminize danışarak bilgi alınız. Hekiminiz köpenizin durumuna ve yavru sayısına göre karar vererek onun için en uygun beslenme şeklini belirleyecektir.
Eğer anne doğumdan sonra yerinden kalkmakta zorlanıyor veya hiç kalkamıyorsa, halsizlik ve bitkinlik artarak devam ediyorsa hiç zaman yitirmeden veteriner hekiminizi arayın. Bu durum çok ciddi sonuçlar doğurabilir hatta anneyi kaybedebilirsiniz.
Doğum bittikten sonrada anneden bir müddet daha akıntıların olması normaldir. Ancak bu süre çok uzarsa (20-30 gün) veteriner hekiminizle görüşmeyi ihmal etmeyin.
-ERKEK KÖPEKLERDE ÜREME-
İlk çiftleşme zamanı ?
Genel olarak 15 - 19 ayları civarıdır.
Erkek köpeklerde çiftleşme siklusu ne kadardır?
Erkek köpekler için belirgin bir süre yoktur. Herhengi bir sağlık problemi yoksa her zaman çiftleşmeye hazırdır.
Erkek köpekleri çiftleştirmeden önce dikkat edilmesi gerekenler.
Çiftleştirmeden önce veteriner hekiminize götürerek parazit ve genel sağlık kontrolünü yaptırınız.
Aşılarını tamamlatınız.
Çiftleşeceği dişininde kontrol altında ve sağlıklı olmasına özen gösterin.
Çiftleştirmeden önce dişi ile bir kaç kez bir araya getirerek birbirlerine alışmalarını sağlayın.
Çiftleşeceği köpekle boyutlarının uygunluğuna özen gösterin.
Erkek köpeklerin çiftleşmesi sırasında dikkat edilmesi gerekenler .
Bazen dişi köpekler ovulasyon döneminde olmasına rağmen erkek köpeği istemeyebilirler. Bu durumda erkek köpeğin zorlamaları dişiyi sinirlendirebilir ve saldırganlaştırabilir. Buna bağlı olarak yaralanmalar meydana gelebilir.
Çiftleşme sırasında erkek ve dişi Erkek köpeklerde ilk seksüel olgunluk yaşı nedir ?
Erkek köpeklerde ilk seksüel olgunluk yaşı 9- 15 aydır. Bu süre ırka, iklime, genetik faktörlere ve beslenmeye bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Erkek köpeklerde ilk çiftleşme zamanı nedir?
Erkek köpeklerde köpek yaklaşık olarak 5 dakika kadar ayrılamadan kalırlar. Bu sırada kesinlikle müdahale etmeyin. Aksi taktirde hem dişinin hemde erkeğin genital bölgelerinde yaralanmalara sebeb olabilirsiniz.
Erkek köpeklerde çiftleşmeden sonra dikkat edilmesi gerekenler.
Bazen çiftleşmelerden sonra erkek köpeklerde peniste yaralanmalar veya akıntılar şekillenebilir. Böyle bir durumda hemen veteriner hekiminizle görüşün ve önlem almayı ihmal etmeyin.
Çiftleşmeden sonraki 5-10 gün boyunca köpeğiniz dişiyi arayacağından huzursuzluk gösterebilir. Bu durumda anlayışlı olun ve durumun düzelmesini bekleyin. |
